Nereden çıktı bu hediye? Hediyenin ve hediyeleşme eyleminin ilk kez ne zaman ve hangi uygarlıkta ortaya çıktığını biliyor musunuz? Eğer cevabınız hayır ise hediyeleşmenin tarihi üzerine uzun uzun konuştuğumuz bu içeriğimiz sayesinde tüm merakınızı giderebilirsiniz. Keyifli okumalar dileriz.
Hediyeleşme eylemi en az insanlık kadar eski olan ve günümüzde devam eden eylemdir. İnsanlar arasındaki ilişkiyi düzenlemek ve bağlılığı arttırmak adına yapılan bu eylemin altında pek çok sebep yatar. Geçmişten günümüze hediyeleşme eylemi gerek günümüzdeki amacıyla gerek ise farklı amaçlarla kullanılmıştır.
Hediye vermek kişinin kendisi için değerli olan insanları mutlu etmek için yaptığı ve karşılık beklemediği bir eylemdir. Bu eylemin karşılıklı yapılmasına ise hediyeleşme denir. Kişisel ve toplumsal iletişimde önemli bir rol oynayan hediyeleşme; zamana, kişiye ve toplumsal yapıya göre değişiklikler göstermektedir.
Öyleyse toplumsal açıdan oldukça önemli bir yere sahip olan hediyeleşmenin tarihi seyrine bir göz atalım. İşte, hediyenin ve hediyeleşmenin hem dünya hem de Türk tarihindeki yeri ve önemi!
Dünyada Hediyeleşmenin Tarihi
Antik Çağ araştırmacısı ve dünya gezgini Jacob Spon 1647-1685 yılları arasında yaşamış ve 38 yıl ömür sürmüştür. Yaşadığı yıllarda “Hediyelerin Kökenine Dair” adlı eserini kaleme almıştır. Bu eser hediyeleşme eyleminin kökeni hakkında bilgi veren en önemli kaynaklar arasındadır.
Jacob Spon, Hediyelerin Kökenine Dair adlı eserinde hediye vermenin bir gelenek olduğunu ve Roma İmparatorluğu’nun ilk yıllarında oluşmaya başladığını ifade eder. Ünlü araştırmacı ve gezgin Jacob Spon kitabında yer alan bilgilere yazılı kaynaklardan ulaştığını dile getirir.
Avrupa’da Hediyeleşme Eylemi
Jacob Spon’un yazılı kaynaklardan edindiği bilgiler doğrultusunda Roma İmparatorluğu’nda hediyeleşme üzerine pek çok geleneğin olduğu saptanmıştır. Özellikle yılbaşı ve bayram gibi özel zamanlarda verilen hediyeler dikkat çekmektedir.
Yılbaşı ve bayramlarda Roma’nın önde gelen yöneticilerine saygı göstergesi olarak Strenia’nın ormanlarından toplanan mine çiçeği dalları armağan edilirmiş. Strenia ise eski Roma İmparatorluğu inancında sağlık tanrıçasıdır.
O yıllarda mine çiçeğinin dallarından bitki çayı yapılırmış. Latin dilleri detaylı bir şekilde incelendiği zaman yılbaşı ve bayram hediyesi anlamına gelen “Strenna” ve “Etrenne” sözcükleri dikkat çekmektedir. Bu sözcüklerin varlığı adeta geleneği kanıtlar niteliktedir.
Yıllar içinde hediyeleşme daha da gelişti ve mine çiçeği dallarının yanına başka hediyelikler de eklendi. İncir, bal ve hurma armağan etmek bir gelenek haline gelir.
Roma İmparatorluğu kilisesi Batı’daki ve Doğu’daki hakimiyet alanını genişletince çok tanrılı dinin izlerini silmek adına bu dine özgü adetlerin tamamını yasaklar. Bu yasaklar hediyeleşme eyleminin bir süre askıya alınmasına ya da diğer bir deyişle dışlanmasına sebep olur. Fakat bu yasaklar hediyeleşme eylemini tamamen ortadan kaldıramazlar.
Hediyeleşme eylemi zaman içinde Hristiyanlığın içine sızar. Hediyeleşme, bu inanç içinde dönüşmeye ve gelişmeye başlar.
Aydınlanma Dönemi’nde ise kilisenin etkisi giderek azalmaya başlar. Bu da hediyeleşme eyleminin önündeki yasakların ortadan kalkmasını sağladı. Ayrıca bu dönemde hediyeleşme kelimesi parti ve ziyafet verme gibi kelimelerle eş anlamlı olarak kullanılıyordu.
Avrupa’da hediyeleşmenin bu şekilde geliştiği ve devam ettiği görülmektedir. Elbette hediyeleşme eylemi milletlerde ve inançlarda daha eskiye dayanıyor olabilir. Fakat bunu incelemek için derinlemesine bir literatür taraması yapmak gerekir. Bu da ancak akademik bir çalışmayla mümkün olabilir.
Türklerde Hediyeleşmenin Tarihi
Bu başlık altında hediyeleşmenin Türk tarihindeki kökenine ve yerine değineceğiz. Dilerseniz sözü çok fazla uzatmadan konuya geçiş yapalım. İşte, hediyenin ve hediyeleşmenin Türk tarihindeki yeri!
Eski Türklerde Hediye ve Hediyeleşme
Türk kültüründeki hediyeleşme eylemine ilk kez Çin kaynaklarında rastlanmaktadır. Ayrıca Türklerin ilk yazılı belgelerinden olan Orhun Abideleri’nde de hediyeleşme eyleminin izlerine rastlanmaktadır.
Yazıtlarda yazan beyitlere göre Türkler ve Çinliler arasında hediyeleşme eyleminin gerçekleştiği anlaşılmaktadır. Orhun Abideleri’nde yer alan beyitlerden Çinlilerin tatlı sözlerle ve yumuşak ipek kumaş hediyelerle Türk milletini aldattığından söz edilmektedir.
Eski Türklerde karşılıklı hediye alıp verme eylemine karşılık “ıdışmak” sözcüğü kullanılmaktadır. Diğer taraftan hediyeleşmek yani Eski Türklerin deyimiyle ıdışmak eylemi yüceltilir. Idışmak fiili aynı zamanda kutsallığı ve bereketi de simgeler.
Eski Türklerdeki bir inanışa göre kutsallığın devam etmesi ve bereketin kaçmaması için verilen armağan, eşdeğerinde bir armağan ile ödüllendirilmelidir. Eğer armağan karşılıksız bırakılırsa kutsallık ve bereket kaçar, yerine kötülük ve felaket gelir.
Eski Türklerde hediye dost ve kendine tâbi olunanlar arasında hakimiyeti tanıtma, sevgi, hürmet, kutlama, barış, yardım ve zafer gibi düşüncelerle karşılıklı alınıp verilen eşya ve canlılar olarak görülmektedir.
Eski Türklerde hediyeleşme ile ilgili de birtakım adetler olduğu görülmektedir. Hediyeyi başın etrafında çevirip verme ve hediyeyi dokuzlama bu adetler arasında en yaygın olanıdır. Ayrıca bu adetler yazılı kaynaklarda da yer almaktadırlar.
Kırgızlar, başın etrafında çevrilip verilen hediyenin verilen kişiye mutluluk getireceğine inanırmış. Hediyeyi dokuzlama ise Türklerde dokuz rakamının kutsallığına dayanır. Bu sebeple de Türklerde “dokuzluk hediye” sistemi görülür. Bu adete göre hana verilen hediye dokuz tane olmak zorundadır.
Osmanlı’da Hediyeleşme Eylemi
Osmanlı tarihinde hediyeleşmenin farklı amaçlara hizmet ettiği görülmektedir. Bireyler arasında iletişim sağlama; güç ve iktidarın gösterilmesi, diplomatik ilişkilere hizmet etmek amacıyla kullanılırdı.
Osmanlı zamanında yaygın olarak kullanılan hediyelikler arasında ise kumaşlar, kıyafetler, değerli mücevherler, kokular, değerli taşlar, kitaplar, binek hayvanları, saatler, ayna ve kozmetik malzemeleri gibi hediyelikler tercih edilirdi.
Osmanlı’da hediyeleşmenin tarihi gelişimini anlamak için bu eylemi üç farklı kategoride ele alabiliriz. Bu sebeple bu başlık altında Osmanlı’da hediyeleşme birey, toplum ve yönetici ilişkileri üzerindeki etkisini göreceğiz.
Osmanlı zamanında bireyler arası hediyeleşme; kişilerin birbirlerini mutlu etmek ve hislerini göstermek amacıyla başvurdukları bir eylemdi. Nitekim hediyeleşmenin günümüzde dahi devam etmesini sağlayan ana sebeplerden biri budur. Hediyeleşmenin tarihi gelişimi içinde de bu amaca fazlaca değinilmektedir.
Osmanlı ‘da hediyeleşmek toplumsal açıdan da oldukça önemliydi. Özellikle ritüeller, törenler ve kutlamalar, geçiş merasimleri zamanında hediyeleşmek ihmal edilmezdi. Bu tür merasimler ve bu merasimlerde kişiler arası hediye alıp verme eylemi toplumsal bağlılığı arttırıyordu.
Özellikle Osmanlı’nın farklı milletlere ev sahipliği yapan bir imparatorluk olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda bunun önemini çok net görebiliriz.
Osmanlı’da devlet görevlileri arasında hediyeleşmek oldukça önemliydi. Fakat bunun yanında devletler arasındaki anlaşmayı sürdürmek ve ortamı yumuşatmak adına farklı devletlere hediyeler gönderilirdi.
Kısacası Osmanlı’da hediyeleşmek hem sınırlar içinde hem de sınırlar dışında oldukça önemli olmuştur. Ayrıca Türk milletinin paylaşımcı mizacı hediyeleşme eyleminin bugün dahi devam etmesini sağlamıştır.
Muhiku ile Günümüz Hediye Trendlerini Keşfedin!
Günümüzde de çeşitli vesilelerle hediyeleşiriz. Düğün, sünnet, dini bayramlar gibi kültürümüze has tarihlerde hediyeleşme eylemi önemini korumaktadır. Ayrıca Anneler Günü, Babalar Günü, Sevgililer Günü gibi evrensel tarihlerde de hediyeleşiriz.
Kısacası hediyeleşmek sevdiklerimizle aramızdaki bağı güçlendirmemize katkı sağlayan en önemli eylemlerden biri olmaya devam ediyor.
Hediyeleşmenin tarihi serüveninde hediye farklı formlar kazandı. Zaman içinde hediyelikler değişti ve çağa ayak uydurdu. Günümüzde de yenilikçi ve işlevsel hediyeler tercih edilmektedir
Muhiku’nun hediye dünyası ise bu yeniliğin en popüler ismi. Siz de Muhiku‘yu ziyaret ederek eğlenceli, anlamlı ve bir o kadar da sıra dışı hediye kutusu çeşitlerini keşfedebilirsiniz.
Sevdiklerinize doğum günü hediyesi önerileri yazımızdan ilham alarak en güzel hediyeyi seçebilirsiniz.
